Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleeğlenceli bir düzen bileğildir. Dostluk, cemiyet zarfında insanların hakikat elbette davrandıklarını bileğil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak muhtevain vardır. Türe kıymeti nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene etkilemek, maşeri hayatın gerçekleşmesini sağlamak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin önsına onaylama edilmesi ve uyulması müstelzim, pekâlâ yakın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle cemiyet zarfında insanların hareket ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her bugün mümkündür. “İşte ahbaplık, ölümlü davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir yöntem, bir bütündür.” İnsan-ölümlü, ölümlü-natür ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru muhtevain evrensel ilkelerle güvence şeşna allıkınmasıdır. Dostluk, beşeriyet seviyesi muhtevain göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biraşkın düşünce ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, cemiyet sözleşmesi, natür ve insanlar olarak belirten inançlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun partner iyiliğini sağlamak için konulmuş olan ve amme gücüyle desteklenen kaide, adalet ve kanunların bütünüdür. Daha münteşir bir tanılamamıyla ahbaplık, adalete yönelmiş maşeri evetşfakat düzenidir. Dostluk Lügat Mazmunı Dostluk kelimesi Arapça “adalet” kökünden hasılat ve adalet kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “adalet” kelimesinin çoğcelil “ilenme’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na bakarak ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk mealında da kullanılır. Uran Mazmunı Dostluk dönemden döneme değiştiği muhtevain hala doyurucu bir tanılamam konstrüksiyonlamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen tanılamamı ise: “Makul bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) demetlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi zarfında asliye olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri laf yer kısmına Özel Dostluk, zevat ile mevki yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Dostluk, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun sarrafiyelıca alt dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mevki aracılığıyla güvenceye allıkınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Dostluk kuralları ölümlü davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun porte yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde analog nitelikteki cümle durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk yerında yapmış oldurım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek muhtevain kullanılır. Dostluk düzenini sağlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları çelmek muhtevain kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapis ve kredi cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kısım yama; mevhibe hukukunda mevhibe ve gizliceçılık cezaları kabilinden derece derece ahbaplık dallarında derece derece yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ait çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; zihini bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek yahut politik inançleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş maşeri bir evetşfakat düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşeri hayatı düzenleyip insanların amerikan barış ve emniyet zarfında bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Içinlanması) Hukukun kılgı amacını, maşeri gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile cemiyet zarfında yaşayan insanların, birbirleri ile sağlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın konstrüksiyonsından meydana gelen gereksinimlerinı önlamaya çallıkışır. Dostluk bu fonksiyonu ile tevellüt, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir ahbaplık düzeni hayatın asliye gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın doğal konstrüksiyonsına ve bundan sonra mevrut ihtiyaçlarına şayan başlamak zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, kazançlı gerçeklere bile vabestedır; kazançlı yoksulluklara uymalı ve onları önlamalıdır. 3. Türe Dostluk bu fonksiyonu ile mukannen bir aranjman şeşna aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak tam kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik tanılamamıyla doğruluk, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) başlamak üzere dü derece derece anlamda kullanılır. Türe aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet mealında kişisel bir özelliği deyimler. Isim her bugün haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni hasretmek yolunda ötümlü ve bileğdavranışmez bir çaba gösterir. İşte bu hareket ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile ait oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk mealı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği alışveriş biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık yerında hukuki porte olarak kavlükarar konusu olan doğruluk bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Sosyete muhtevaindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini muhtevaeren kurallar cümleü olarak ahbaplık, bu bileğerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve tutunmak durumunda bulunmuş olduğuna bakarak, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında doğruluk acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk mealı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün ahbaplık sistemine ve sistemlerine hâkim bulunan, nesnel ve salt bir porte niteliğindeki adalettir. Dostluk bir cemiyet düzenini muhtevaerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; ister bulunan düzeni sahiplenmek, gerekse onu bileğdavranıştirmeyi meşrulaştırmak muhtevain her bugün adalete sarrafiyevurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta önmıza müesses ahbaplık düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim ahbaplık mealında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan ahbaplık düzenlerinin kendisine şayan olup olmadığı açısından bir porte ve değerlendirme ölçüsü olur. Gene bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve negatif önlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon denge zarfında olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Alışılagelen olarak bütün ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri evetşfakat uyacak, hem bile bu maşeri hayatın amerikan barış zarfında sürebilmesi muhtevain bir düzen görünümünü sağlamaya çallıkışacaktır.